چەند شتێک بزانە دەربارەی خواردن و جۆرەکانی

⦾  هەر ناوچەیەکی جیاوازی جیهان، خواردنی تایبەتی ناوچەیی بە خۆی هەیە. خواردنە تایبەت و گشتییەکانی کولتوورە جیاوازەکان، پەیوەندییان هەیە بە لایەنی (کۆمەڵایەتی، ئایینی، ئابووری، وە هۆکارەکانی خۆپارێزی و هەروەها بەردەستبوونی خۆراک).

⦾ نموونەی ئەو خواردنانەی کە گشتین و بەناوبانگن لە چەندین ناوچەی جیهاندا، بریتین لە خورما لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، سێو لە ئەمریکا، ماسی لە ژاپۆن، پەنیر لە فەرەنسا ، گۆشتی برژاو و سەوزە لە بەریتانیا، بەهارات لە هیندستان.

⦾ نزیکەی 2000 جۆری ڕووەکی جیاواز هەیە کە مرۆڤ بەکاری دەهێنێت بۆ خواردن دروستکردن.

⦾ نموونەی ئەو سەوزەیەی کە مرۆڤ زۆر بەکاری دەهێنێت، کاهوو ، گێزەر، قەڕنابیت، بڕۆکلی، سپێناخ، پەتاتە، پیاز، تەماتە.

⦾ لە کاتی لەت کردنی پیاز، گازێک دەردەچێت کە دەبێتە هۆی ورووژانی هەستەوەری چاو، کاتێک کە گازەکە دەگات بە چاو، چاو فرمێسک دروست دەکات تاکوو گازەکە بتوێتەوە و لەناو بچێت.

⦾ چین گەورەترین بەرهەمهێنی سیرە ، زیاتر لە 10 ملیۆن تۆن بەرهەم دەهێنێت ، ساڵی 2008 هەژمار کرا بە 75٪ ی بەرهەمی جیهان .

⦾ نموونەی باوی میوەکان: سێو، پرتەقاڵ، مۆز، هەرمێ، شلیک، قەیسیی، قۆخ، ترێ.

⦾ بە شێوەیەکی گشتی سێو نزیکەی 130 کالۆری تێدایە.

⦾ هیند گەورەترین وڵاتی جیهانە بۆ بەرهەمهێنانی مۆز، لە ساڵی 2007 دا نزیکەی 22 ملیۆن تۆن مۆزی بەرهەم هێناوە.

⦾ مرۆڤ چەندین ڕێگا چارەی جیاواز بەکار دەهێنێت بۆ دەستەبەر کردنی خواردن، وەک چاندن و ڕاوکردن و ماسی گرتن و باخداری.

⦾ مرۆڤ گۆشتی چەندین ئاژەڵی جیاواز دەخوات، وەک مریشک، مانگا، مەڕ، وە هەر بەروبوومێکی تر کە لە ئاژەڵ دەست دەکەوێت وەک شیر و هێلکە و هەنگوین .

⦾ مرۆڤ بە گشتی ئاژەڵ و ڕووەک بەکار دەهێنێت بۆ خواردن بەڵام هەندێک خۆراکی تریش هەن کە بەکاریان دەهێنێت وەک ترشاوەکان و قارچک و دوومەڵان.

⦾ لێنان بەشێکی گرنگی ئامادەکردنی خواردنە کە گەرمی دەدەیت بە خۆراکەکە، ئەم گەرمیەش وا دەکات کە گۆڕان بەسەر خۆراکەکەدا لە ڕووی تام و ڕێکخستنی ناوەکی و دەرکەوتنییەوە ڕووبدات.

⦾ نموونەی ئەو ئامێرانەی بەکار دێن بۆ لێنان بریتین لە تەباخ و فڕن و مقەڵی.

⦾ چەندین جۆری جیاوازی لێنان هەیە بۆ نموونە: کوڵاندن، برژاندن ، سوورکردنەوە ، پیشاندن.

⦾ لە جیهاندا ساڵانە نزیکەی 70 ملیۆن کەس ژەهراوی دەبن بەهۆی خواردنەوە، نزیکەی 7 ملیۆن کەس بە هەمان هۆ دەمرن ، خواردن بە جوانی هەڵبگرن و کۆنترۆڵی پلەی گەرمی خواردن و ئامادەکردنی کردنی پاک کردنەوەت لە بەکتریا و ڤایرۆس بە شتن و لێنان.

⦾ لە %8 ی منداڵان و لە %2 ی تازە پێ گەش تواندا بە هەندێک خواردن هەستیارن ، ئەمە کاتێک ڕوو دەدات کە سیستەمی بەرگری لەش بە شێوەیەکی هەڵە وای دەخەمڵێنێت کە هەندێک پرۆتینی خواردن زیانبەخشن و هێرش دەکاتە سەریان. نموونەی باوی ئەم جۆرە خواردنانە، وەک پاقلەی سوودانی و گلۆتین و گوێچکەماسی.